Luisteren

Het luisteren naar de ziel schiet er wel eens bij in tegenwoordig. Hoe drukker om ons heen, hoe drukker ons brein met schiften en beoordelen van alle informatie, hoe minder gelegenheid om te luisteren naar wat er leeft diep in ons. Mocht het soms moeite kosten de zachte signalen uit uw binnenste nog op te vangen; u bent niet de enige. Zelfs onze minister-president leeft te gehaast om zich af te vragen of het nu in zijn functie wel zo verstandig was naar eigen inzicht sms’jes te wissen, ook al gaven de richtlijnen van de Rijksoverheid hem er toestemming voor. Als hij gehandeld had naar de geest in plaats van naar de letter, dan zou hij ze – tenminste, dat hoop je dan – allemaal netjes hebben laten archiveren, belangrijk of onbelangrijk. Al was het maar om de situatie te voorkomen waarin hij nu beland is.

Knagende zaken

Het is desondanks voorstelbaar dat hij oprecht is in de veronderstelling dat hij het juiste gedaan heeft. Ook het meest voor de hand liggende kan zozeer verborgen zijn in ons, dat het niet waarneembaar is. Soms echter tonen verborgen gevoelens zich duidelijker aan de oppervlakte. Neem er maar een voorbeeld uit uw eigen leven bij: die ene beslissing die u nu al tijden uitstelt en die keer op keer opkomt in uw gedachten, of een terugkerende ergernis bij het zien van een bepaalde collega, of iets waar u makkelijk boos over wordt. Dat soort dingen knagen aan het bestaan dat wij voor onszelf hebben opgetuigd. Het interessante eraan is dat ze niet voor niets knagen. Ergernissen, twijfels, boosheid en al het andere waar mensen last van hebben – het wil gehoord worden. Gelukkig kun je er slechts twee kanten mee op, dus de keus is vrij overzichtelijk: je leeft eraan voorbij of je luistert ernaar.

De knagers aan het bestaan: je leeft eraan voorbij of je luistert ernaar

Nu is ‘Luister’ het eerste woord binnen de benedictijnse spiritualiteit. Daarbij gaat het niet over een hardhandig, afgedwongen luisteren of blinde onderdanigheid, maar over luisteren naar je ingewanden. ‘Neig het oor van je hart’, zegt Benedictus, die warm pleitbezorger is van een samengaan van lichaam en geest waar het gaat om luisteren naar God. Maar om op deze manier te kunnen luisteren, moet het stiller zijn dan het vaak is in onze tijd. Monniken en monialen (zeg nooit ‘nonnen’, laat staan ‘nonnetjes’) kiezen er daarom voor terughoudend te zijn bij het innemen van nieuws. Ze lezen heus de krant, maar in een ideale situatie zorgen ze ervoor dat ze controle houden over wat er tot hen komt. Ze laten zich bij voorkeur niet bepalen door iets wat buiten hen ligt en al helemaal niet door het dagelijkse nieuws.

Voor niet-religieuzen zou het heel gezond zijn iets van deze levenshouding over te nemen. Toch is het soms lastig om los te komen van de buitenwereld. Dan kan het gebeuren dat je zit te piekeren over de stijging van de zeespiegel, terwijl je dat wat werkelijk aan de orde is – bijvoorbeeld dat je onder mooie bomen koffie zit te drinken uit een fijn blauw kopje – niet met aandacht beleeft. Een gemist moment. Sorry God.

Weldadige kalmte

Om in een aandachtiger leven te belanden, moeten we ophouden met ons alleen richten op wat buiten ons is, die ruis zo nu en dan uitzetten en gaan luisteren naar wat er in ons zelf om aandacht vraagt. Verwar dit niet met egoïsme; het is noodzakelijke zorg voor de eigen ziel. Het leven krijgt een weldadige kalmte als we het idee durven loslaten dat we van alles op de hoogte moeten zijn of met eigen handen de wereld moeten redden.

Mocht u verlangen naar die kalmte, maak het dan zo nu en dan eens stil. Reserveer er op voorhand tijd voor in uw agenda, ga eenvoudigweg op die stoel zitten en luister. Luister met ontzag, want wat er in ons hart klinkt raakt aan wat God met ons leven voorhad van aanvang af. Het is niet gezegd dat het altijd leuk is wat we horen, maar daarover een andere keer. Accepteer eerst maar wat er opklinkt, zonder te willen dat er iets anders klonk. Luisteren – dat is de kunst.

Andere columns:
In de wijdheid
Gehoorzaamheid
Luisteren
Matigen
Matigen (2)
Stabilitas
Wachten
Hervormingsdag
Bid voor Poetin
Aandacht