Houvast in barre tijden
Altijd leuk om begin januari even stil te staan bij het besef dat tijd in wezen niet bestaat. Dat we de kalender hebben bedacht om tenminste enigszins grip te houden op het wervelend en eindeloos bestaan. Dat met kalenders de afspraken kwamen. Met de afspraken de regels. En met de regels de overtredingen. Zo zie je maar weer dat ‘Nieuwjaar’ en ‘overtredingen’ angstaanjagend dicht bij elkaar liggen, het is gewoon allemaal de schuld van de kalender.
Ook zonder gekheid is ‘grip willen houden op het bestaan’ de bron van veel ellende. Allereerst omdat veel mensen daardoor zijn gaan denken dat het überhaupt mogelijk is om eigenhandig het bestaan te beheersen, wat zo’n beetje het grootste misverstand is dat ik me kan voorstellen. Daarnaast omdat de wijze waarop iemand het leven vast wil houden, in de loop der tijd onherroepelijk evolueert tot een leefwijze waar de mens in kwestie recht op meent te hebben. En dat is dan nog maar één stap verwijderd van: ‘O wee als je daar iets van vindt.’
Vasthouden aan een uiterlijkheid, een vorm en die tot anker en houvast promoveren; mensen zijn er goed in. Onze ziel heeft er niets aan, maar omdat het lichaam het enige is wat we zien, vergeten we haar nog wel eens. U niet natuurlijk, maar veel anderen wel. Zulke mensen kunnen hun dagen in hedonistische vrolijkheid doorbrengen en dan aan mij vragen: ‘Wat móet een mens met God? Wat voegt dat toe?’ Ze zeggen vervolgens dat je toch ook ‘goed’ kunt zijn zonder God, dat je God niet nodig hebt om gelukkig te zijn, en – mind you – ‘dat het toch eigenlijk bizar is dat gelovigen de goedheid en de liefde kapen en die aan God koppelen, mooie boel zeg.’
Ik kom dan nooit verder dan sputteren: ‘Ja maar God is de goedheid en de liefde’, waarna ze de bal onhoudbaar in de uiterste hoek slaan met de opmerking: ‘Bewijs dat dan maar.’ Als u nou denkt dat ik dit allemaal verzin; op Nieuwjaarsdag had ik dit gesprek met een paar van mijn bloedeigen kinderen. Mooie volwassen mensen. Echt. Maar met de vreemde overtuiging dat ze de baas zijn over hun eigen leven, hoewel ze toch uit ervaring weten dat het zich soms gedraagt als de IJssel bij hoog water; klotsend en klonten klei meeslepend tot ver buiten de bedding.
Wat als het oorlog wordt in Europa, rivieren in je kelder staan en Trump herkozen wordt?
Ik sta oordeelloos ten opzichte van mensen die niet geloven dat er achter al die fenomenale natuurwetten een levende intelligentie aanwezig is, die ons kent en bemint. Als je het niet wilt geloven, dan niet. Maar wat ik me wel afvraag is wat er gebeurt op de dag dat er in zulke levens iets mis gaat. Wat als de dingen waar je je aan vast hield uit je handen vallen? Wat als het oorlog wordt in Europa, rivieren in je kelder staan en Trump herkozen wordt? Wat als jouw vormen, feiten, normen en waarden op een dag onvoldoende bescherming bieden tegen het leven? Waar hou je je dan aan vast?
Veel stemmen beloven ons dat ze ons uit de nood gaan helpen. Cursusmappen, tijdschriften en boeken staan vol met woorden als acceptatie, commitment, verbinding, leiderschap, luisteren naar je medewerkers, overgave, bewustzijn en ga zo maar door. Bekende woorden, opgevist uit de grote spirituele tradities, maar ontdaan van de verbinding tussen hemel en aarde, ontdaan van het levende contact met de Levende. En daarmee zijn het holle woorden geworden, die weg zullen waaien als het kaf op de wind, als het leven eens iets anders zal doen dan je bedacht had. De vraag ‘waar houd jij je aan vast’ zal altijd de laatste vraag zijn. Goed om in gedachten te houden als er weer een heel jaar vol verrassingen voor je ligt.
